İçinde ve anlamında sabır geçen atasözleri, deyimler ve anlamları. Sabır ile ilgili atasözleri ve deyimlerin açıklamaları.
Sabır İle İlgili Atasözleri Deyimler
ATASÖZLERİ:
1. Sabreden derviş muradına ermiş
Anlamı: Hayatta hedeflerine ulaşmak isteyen kişi, sabırlı olmalı ve zamanın getirdiklerine karşı direnç göstermelidir. Zorluklar karşısında acele etmeyip beklemeyi bilen kişi, sonunda muradına yani istediğine kavuşur.
Detaylı Açıklama:
Bu atasözü, özellikle manevi yolda yürüyen, sabırla çile çeken dervişleri örnek alarak oluşturulmuştur. Dervişler, yıllar süren sabırla tasavvuf yolunda ilerlerler. Onların bu kararlı duruşu, sabrın insanı nasıl olgunlaştırdığını gösterir. Bu söz aynı zamanda, maddi ya da manevi hedeflerin hemen gerçekleşmeyeceğini, ancak zamanla ve azimle her şeyin mümkün olabileceğini anlatır.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Bir öğrencinin yıllarca çalışarak hayalindeki üniversiteye girmesi, bir çiftçinin aylarca emek verip hasat zamanında ürününü toplaması gibi durumlar bu atasözünü yaşatan örneklerdir.
2. Sabreyle işine, hayır gelsin başına
Anlamı: Yapılan işlerde aceleci davranmamak, her şeyi zamanında ve dikkatli bir şekilde yapmak gerekir. Sabırla yapılan işler genellikle hayırlı sonuçlar doğurur.
Detaylı Açıklama:
İnsanoğlu çoğu zaman hemen sonuç almak ister. Ancak işlerin doğası gereği bazı şeyler zaman alır. Bu atasözü, özellikle aceleyle yapılan işlerin çoğu zaman yanlışlara, kayıplara ya da pişmanlıklara neden olduğunu hatırlatır. Sabırlı bir şekilde, adım adım ilerlemek hem verimliliği hem de başarıyı getirir.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Bir marangozun sabırla ölçerek ve dikkatle kestiği tahtalarla yaptığı sağlam bir masa; sabırsızlıkla yapılan, eğri büğrü bir masadan çok daha kullanışlı ve değerlidir.
3. Sabrın sonu selamettir
Anlamı: Karşılaşılan sıkıntı, zorluk ve acılara karşı sabırlı davranan kişi, sonunda huzur ve başarıya ulaşır.
Detaylı Açıklama:
“Selamet”, hem dünyada huzura kavuşmak hem de uhrevi anlamda kurtuluşa ermek demektir. Bu atasözü, zorlu dönemlerde sabrın kişiyi ruhsal olarak da güçlü kıldığını anlatır. İnsan, sabrettiği sürece olaylara karşı daha sağduyulu yaklaşır ve ani kararlar vermez. Bu da onun hem iç huzurunu korur hem de sonunda istediği sonucu elde etmesini sağlar.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Uzun süredir iş arayan bir kişinin umudunu yitirmeden sabırla arayışına devam edip sonunda hayalindeki işi bulması, bu sözün bir yansımasıdır.
4. Allah sabırlı kulunu sever
Anlamı: Dinî inançlara göre sabırlı insanlar, Tanrı katında daha makbul kabul edilirler. Bu yüzden her türlü zorluk karşısında sabretmek bir fazilettir.
Detaylı Açıklama:
Bu atasözü sadece sabrın dünyevi değil, aynı zamanda manevi değeri olduğuna da dikkat çeker. Sabırlı olmak; öfkesine hâkim olmak, zorluklar karşısında yılmamak, adaletten sapmamak gibi pek çok güzel ahlaki özelliği de beraberinde getirir. İnanan insanlar için sabır, sadece beklemek değil; aynı zamanda tevekkül, teslimiyet ve derin bir iman göstergesidir.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Bir kişi kendisine yapılan bir haksızlık karşısında öfkeyle hareket etmeyip adalete güvenerek süreci sabırla takip ettiğinde, hem kendi onurunu korumuş olur hem de inancının gereğini yerine getirir.
5. Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır
Anlamı: Sabretmek kolay bir şey değildir; zaman zaman insana büyük sıkıntılar ve acılar verebilir. Fakat sabırla geçirilen zorlu süreçlerin sonunda elde edilen sonuçlar oldukça mutluluk vericidir.
Detaylı Açıklama:
Sabır, ilk bakışta pasif bir bekleyiş gibi görünse de aslında oldukça aktif bir mücadele biçimidir. Zamanla yarışmak, duygularını kontrol etmek, umut etmek ve vazgeçmemek, sabrın acı tarafıdır. Ama bu acılara rağmen yoluna devam eden kişi, sonunda başarının ve mutluluğun tadını en derinden hisseder. Çünkü çekilen sıkıntıların ardından gelen başarı, insanın yüreğinde farklı bir yer edinir.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Bir sporcu yıllarca antrenman yaparak, defalarca başarısız olup yine de vazgeçmeyerek olimpiyat madalyasını kazandığında, sabrın meyvesini yemiş olur.
6. Sabırla koruk helva olur, dut yaprağı atlas
Anlamı: Sabretmesini bilen kişi, ilk bakışta mümkün görünmeyen, zor ve imkânsız işler karşısında bile başarı kazanabilir.
Detaylı Açıklama:
Koruk, yani henüz olgunlaşmamış üzüm, ekşi ve yenilemezken zamanla tatlı bir meyveye dönüşür. Dut yaprağı ise değersiz görünse de ipekböceği sayesinde atlas kumaşa dönüşür. Bu söz, değersiz ya da işe yaramaz görülen şeylerin bile zamanla ve sabırla kıymetli hale gelebileceğini anlatır. Aynı şekilde insanlar da sabırla çaba gösterirse kendilerini geliştirerek çok daha değerli hale gelebilirler.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Başta başarısız görülen bir öğrencinin yıllar içinde çalışarak iyi bir bilim insanı olması ya da iş dünyasında küçük adımlarla başlayıp sonunda kendi şirketini kurması bu atasözünü yansıtır.
Deyimler
1. Sabrı taşmak (ya da sabrının taşması / sabrının tükenmesi)
Anlamı: Kişinin uzun süre tahammül ettiği bir duruma artık katlanamaması, içsel baskının dayanılmaz boyuta ulaşması ve sonunda duygusal ya da sözlü bir tepkide bulunması.
Detaylı Açıklama:
Bu deyim, genellikle birikmiş öfke, kırgınlık veya stresin dışa vurumu için kullanılır. İnsan, bir duruma ya da kişiye karşı sabreder, hoşgörü gösterir. Ancak bu sabır sınırsız değildir. Zamanla içindeki baskı artar, duygular kabarır ve nihayetinde sabır taşı adeta çatlar. Bu noktada kişi ya öfkesini dile getirir, ya da ani bir tepki verir. Deyim, sabrın da bir sınırı olduğunu ve bu sınır aşıldığında patlamanın kaçınılmaz olduğunu anlatır.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Bir iş yerinde sürekli mobbing gören bir çalışanın, haftalarca sessiz kaldıktan sonra sonunda yöneticisine çıkışması… Bu durum “artık sabrım taştı!” sözleriyle ifade edilebilir.
2. Ya sabır çekmek
Anlamı: Kişinin karşılaştığı zorluklara, sıkıntılara ya da hoş olmayan durumlara ses çıkarmadan, tepkisiz kalarak, içinden sabır dileyerek katlanması.
Detaylı Açıklama:
“Ya sabır çekmek” deyimi, hem bedensel hem de ruhsal olarak insanı zorlayan durumlar karşısında metanetle susmayı, öfkeye kapılmamayı ve içten sabır dilemeyi ifade eder. Kimi zaman bir davranış, kimi zaman bir söz ya da yaşanan bir olay karşısında sabır göstermek gerekir. Bu deyim, içten gelen bir dua gibidir: “Allah’ım sabır ver.” şeklinde bir iç geçirme, bir dua, bir içsel dayanma çabasıdır.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Toplu taşımada yüksek sesle telefonla konuşan bir yolcuya sinirlenip hiçbir şey demeden pencereye dönerek “ya sabır” diye iç geçirmek… Bu, deyimin birebir yaşanmış bir hali olabilir.
3. Ya sabır!
Anlamı: Zor, can sıkıcı veya tahammül gerektiren bir durumda, kişinin sabırlı olmaya çalıştığını ifade eden, bazen içinden bazen de yüksek sesle söylenen kısa ve yoğun bir ifadedir.
Detaylı Açıklama:
“Ya sabır!”, hem bir dua hem de bir iç döküş cümlesidir. İnsan çoğu zaman bir olay karşısında kendini tutmakta zorlandığında, öfkesini ya da çaresizliğini bastırmak için bu sözü söyler. Bu kısa ifade aslında derin bir ruhsal yükün dışa vurumudur. Bazen bir sıkıntıya sabır istemek, bazen de kendini tutmak için bir iç uyarı gibidir. Kimi zaman hafif alaycı, kimi zaman ciddi ve yorgun bir tonda da dile getirilebilir.
Günlük Yaşamdan Örnek:
Çocuklarının ortalığı dağıtmasına sinirlenip onları azarlamak yerine derin bir nefes alıp “ya sabır!” demek… Ya da trafikte saatlerce bekleyen bir sürücünün direksiyona yaslanıp bu sözü mırıldanması.
Sabır Nedir? Sözlük Anlamı
1. Sabır (İsim)
Tanım:
Sabır, insanın karşılaştığı zorluklar, acılar, yoksunluklar, haksızlıklar ya da bekleyişler karşısında öfkeye kapılmadan, isyan etmeden ve sükûnetini koruyarak direnç gösterebilme erdemidir. Bu, sadece pasif bir bekleyiş değil, aynı zamanda içsel bir güçle olgunlukla dayanabilme halidir.
Açıklama:
Sabır, sadece zamana bırakmak değildir. Aynı zamanda insanın, içindeki fırtınaları bastırması; adaletsizlik karşısında öfkeye yenik düşmemesi; sevdiğini, beklediği bir sonucu ya da iyileşmeyi umutla karşılayabilmesidir. Sabır, duyguların terbiyesidir. Bir anlamda irade eğitimi, gönül terbiyesi ve zamanla anlaşma sanatıdır.
Edebî Kullanım Örneği:
“Annem pek yorgun bir saatinde değilse bu tutturmalarıma sabır gösterirdi.”
– Adalet Ağaoğlu
2. Sabır (Geleceğe Dair Bekleyiş Anlamıyla)
Tanım:
Henüz gerçekleşmemiş bir olayı, gelişimi ya da sonucu acele etmeden, iç huzuruyla, bekleyebilme yetisidir.
Açıklama:
Bu anlamıyla sabır, sadece acıya dayanmak değil, umut edilen bir geleceği telaşsızca karşılamaktır. Bir sınav sonucunu, sevdiğinden bir haber gelmesini ya da bir çabanın meyvesini beklemek… Bu bekleyişte taş gibi değil, kök salan bir ağaç gibi kararlılık vardır.
Sabırla İlgili Deyimler, Atasözleri ve Söz Varlığı
“Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.” (Atasözü)
Açıklama:
Bu söz, sabrın ilk aşamalarında yaşanan sıkıntıların ve bekleyişin insanı zorladığını, fakat zamanla bu sabrın olumlu, güzel ve kalıcı sonuçlar doğuracağını anlatır. Emek, zaman ve sessizlikle gelen başarı ya da huzur, sabrın tatlı meyvesidir.
“Sabrı taşmak” / “Sabrı tükenmek” (Deyim)
Anlamı:
Kişinin sabır sınırlarını aşması, artık dayanamayacak hale gelmesidir. Uzun süredir tahammül ettiği bir durum karşısında içten içe büyüyen öfke veya yorgunluğun sonunda patlak vermesini ifade eder.
Açıklama:
Sabır bir kaptır; içine üzüntü, sessizlik, haksızlık birikir. Ancak bu kabın da bir sınırı vardır. Doluya doluya taşan bir damla gibi, bir noktada sabır da son bulur. Deyim, insani sınırların ve duygusal yoğunluğun dışa vurumunu ifade eder.
Örnek:
“Sabrı tükenmiş olanlardan birkaçı, birden söze başlamak istedilerse de reis izin vermedi.”
– Memduh Şevket Esendal
“Sabır taşı” (Deyim)
Anlamı:
Her şeye sessizce katlanan, hiçbir şikâyette bulunmayan, olağanüstü derecede sabırlı olan kişi için kullanılır.
Açıklama:
Bu deyim, çoğu zaman sabırlı kişi için övgü anlamında kullanılır. Sabır taşı bir mitolojik mecaz gibidir: Ona ne anlatırsan anlat, sesini çıkarmaz. Ancak halk arasında bir başka versiyonu da vardır: “Sabır taşı çatladı”. Yani artık o en sabırlı olan bile dayanamaz hâle geldi.
Örnek:
“Tam iki saat orada sabır taşı gibi sesini çıkarmadan çubuğunun dumanlarını seyretti.”
– Ömer Seyfettin
“Karınca sabrı” (Deyim)
Anlamı:
Çok uzun süre, ince ince, yılmadan ve usanmadan gösterilen sabır.
Açıklama:
Karınca, doğadaki en çalışkan ve sabırlı varlıklardan biridir. Bu deyim, tıpkı onun gibi titizlikle ve sürekli çabayla yapılan işleri tanımlar. Sabır burada sadece dayanma değil, aynı zamanda istikrarla çalışma anlamı taşır.
Örnek:
“Göz nuru dökerek, karınca sabrıyla işleyip şimdi inceliğine eriştirdiği atalar mirası Türkçemiz.”
– Orhan Veli Kanık
“Sarısabır” (Bitki ve Mecaz Anlam)
1. Tanım:
Zambakgiller familyasından, sıcak bölgelerde yetişen, yaprakları rozet biçiminde bir araya gelen ve tıbbi özellikleri olan bir süs bitkisidir. Bilinen adıyla Aloe Vera.
2. Tanım:
Bu bitkinin etli yapraklarından elde edilen, tıpta ve boyacılıkta kullanılan, kırmızımsı esmer renkte bir özdür.
Mecaz Anlam:
Bu bitkinin adı halk dilinde, “sabır gibi yavaş etki eden ama sonunda iyileştiren” anlamında da mecazen kullanılır. Yani sabır gibi acıdır ama şifadır.
“Sabretmek” (Fiil)
Anlamı:
Karşılaşılan zorluklar karşısında sükûnetle direnmek, katlanmak, tahammül etmek, acele etmemek.
Açıklama:
Sabretmek, aktif bir eylemdir. Kişinin iç sesine hâkim olması, anlık tepkilerini bastırması ve olayların gelişimini zamana bırakmasıdır. Aynı zamanda kendine güven, hayata güven ve daha büyük bir planın işlediğine inançtır.
Örnek:
“Babam gündüzleri sabreder, geceleri içerdi.”
– Elif Şafak
“Sabreylemek” (Eski Türkçe fiil)
Anlamı:
Sabretmek anlamında kullanılan eski bir sözcüktür. Daha çok şarkı, şiir ve halk edebiyatında görülür.
Örnek:
“Sabreyle gönül bir gün olur bu hasret biter.”
– Anonim Türk Şarkısı
Sonuç: Sabır, Bir Bekleyişten Fazlasıdır
Sabır, sadece bir duygunun bastırılması değil, zamanla yapılan işbirliğidir. Acıya rağmen üretmek, umuda rağmen susmak, karanlıkta aydınlığı beklemek… İşte sabır, bunların hepsini içine alan bir ruhsal olgunluk, bir irade zaferidir.
