Muazzez İlmiye Çığ kimdir ve ne yapmıştır? Muazzez İlmiye Çığ hayatı, biyografisi, çalışmaları, eserleri ve bilime katkıları.
Muazzez İlmiye Çığ, arkeoloji, tarih ve Sümeroloji alanında yaptığı öncü çalışmalarla sadece Türkiye’de değil, dünya çapında da tanınan bir isimdir. Kadın hakları ve laiklik savunuculuğuyla da öne çıkan Çığ, Cumhuriyet değerlerine bağlılığı ve bilimsel çalışmalarıyla Türkiye’nin gurur kaynağı olmuştur.
Erken Yaşam ve Eğitim
Muazzez İlmiye Çığ, 20 Haziran 1914’te Bursa’da doğdu. Annesi Zehra Hanım ve babası Ahmet Bey, Çanakkale Savaşı gazisiydi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki modernleşme hareketlerine destek veren bir aileydi. İlk ve orta öğrenimini Bursa’da tamamlayan Çığ, ailesinin desteğiyle eğitimine devam etti. 1931 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Hititoloji, Sümeroloji ve Arkeoloji bölümlerinde eğitim aldı. 1940 yılında buradan mezun olarak, Türkiye’nin ilk Sümerologlarından biri oldu.
Kariyer Başlangıcı: İstanbul Arkeoloji Müzesi
Mezuniyetinin ardından İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde çalışmaya başlayan Çığ, burada Sümer, Akad ve Hitit uygarlıklarına ait binlerce çivi yazılı tableti temizleme, sınıflandırma ve kataloglama görevini üstlendi. Bu çalışmalar, sadece arkeoloji literatürüne değil, dünya tarihine ışık tutan önemli sonuçlar doğurdu. Müze koleksiyonunda yer alan çivi yazılı belgeler üzerinde yaptığı incelemeler, onun dünya çapında tanınmasına neden oldu.
Bilimsel Çalışmaları ve Sümeroloji Alanındaki Katkıları
Muazzez İlmiye Çığ, Sümeroloji alanında hem akademik hem de popüler birçok esere imza atmıştır. Çalışmaları, Sümer kültürü, mitolojisi ve dini inançlarının günümüz toplumlarına etkilerini ortaya koymaya odaklanmıştır. Sümerlerin günlük hayatını, kadın haklarını, yasalarını ve dini inançlarını ayrıntılı bir şekilde inceleyen Çığ, bu bilgileri geniş bir okuyucu kitlesine ulaştırmayı başarmıştır.
- Sümer Mitolojisi ve Tevrat Bağlantıları: Çığ, Sümer mitolojisinin Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam üzerindeki etkilerini incelemiş ve Sümer yaratılış hikayelerinin Tevrat’ta yer alan öykülerle olan paralelliklerini ortaya koymuştur. Bu çalışmalarıyla tartışmalara neden olmuş ancak bilimsel açıklamalarıyla geniş kabul görmüştür.
- Kadın Hakları ve Sümerlerde Kadın: Sümerlerde kadının toplumsal hayattaki yerini ve haklarını anlatan çalışmalarıyla özellikle kadın hareketleri için bir ilham kaynağı olmuştur. Sümerlerde kadınların hukuki ve sosyal yaşamda nasıl bir role sahip olduğunu araştırarak, günümüz kadın hareketine tarihsel bir bakış açısı sunmuştur.
Eserleri
Muazzez İlmiye Çığ, bilimsel çalışmalarının yanı sıra herkesin anlayabileceği bir dilde yazılmış popüler kitaplar da kaleme almıştır. En bilinen eserlerinden bazıları şunlardır:
- “Vatandaşlık Tepkisi”: Laiklik ve kadın hakları konularında yazdığı yazıların derlemesi.
- “Kur’an, İncil ve Tevrat’ın Sümer’deki Kökenleri”: Sümer mitolojisi ile semavi dinlerin ortak temalarını karşılaştırdığı çığır açan eseri.
- “Sümerlilerde Tufan ve Nuh Efsanesi”: Sümer tabletlerinde yer alan tufan hikayesinin dinler üzerindeki etkilerini inceleyen bir çalışma.
- “Sümer Hayvan Masalları”: Sümer edebiyatından günümüze aktarılan masalların çeviri ve yorumları.
Kadın Hakları ve Laiklik Savunuculuğu
Muazzez İlmiye Çığ, bilimsel çalışmalarının yanı sıra sosyal konularda da aktif bir figürdü. Türkiye’nin laiklik ilkesinin korunması ve kadın haklarının geliştirilmesi konusunda cesur açıklamalar yapmış, pek çok sivil toplum kuruluşuyla iş birliği içinde çalışmıştır. 2007 yılında başörtüsü ile ilgili bir yazısı nedeniyle yargılanmış, ancak ilk duruşmada beraat ederek düşünce özgürlüğünün önemini bir kez daha hatırlatmıştır.
Aldığı Ödüller ve Onurlar
Çığ, hayatı boyunca birçok ödül ve onursal üyelikle taçlandırıldı:
- Alman Arkeoloji Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Bilimler Enstitüsü’nün onursal üyesi.
- Türkiye Cumhuriyeti’nin yetiştirdiği en önemli bilim kadınlarından biri olarak sayısız ödül ve plaket aldı.
110 Yıl Süren Bilim Yolculuğu
Muazzez İlmiye Çığ, 17 Kasım 2024’te Mersin’de 110 yaşında hayata gözlerini yumdu. Geride, bilim dünyasına yön veren çalışmalar ve gelecek nesillere ilham kaynağı olacak bir yaşam bıraktı. Çığ, yalnızca bir Sümerolog değil, aynı zamanda Cumhuriyet değerlerinin, laikliğin ve kadın haklarının yılmaz bir savunucusuydu.
Son Söz
Muazzez İlmiye Çığ’ın yaşamı, bilimsel disiplin, tarihsel bilinç ve sosyal sorumluluk kavramlarının bir araya geldiğinde neler başarılabileceğinin somut bir örneğidir. Çığ’ın ışığında, geçmişi anlamak ve geleceğe daha bilinçli adımlar atmak mümkün hale geliyor. Onun çalışmaları, tarih boyunca kadınların ve bilimin yerini anlamamız için bir rehber olmaya devam edecek.
