Kaçin Bağımsızlık Ordusu (KIA), Myanmar’ın kuzeyinde faaliyet gösteren en etkili etnik silahlı örgütlerden biridir. 1948’den günümüze KIA’nın tarihi, çatışmaları, siyasi ilişkileri ve bölgedeki etkisi bu yazıda detaylıca ele alınıyor.
Kaçin Bağımsızlık Ordusu (KIA), Myanmar’ın kuzeyindeki etnik Kaçin halkının siyasi yapısı olan Kaçin Bağımsızlık Örgütü’nün (KIO) silahlı kanadıdır. Kachinler, Çin’in Yunnan bölgesi, Hindistan’ın kuzeydoğusu ve Myanmar’daki Kaçin Eyaleti’ni kapsayan bir bölgede yaşayan altı kabileden oluşan bir etnik gruptur.
KIA, finansmanını KIO aracılığıyla; bölgesel vergiler ile yeşim taşı, kereste ve altın ticaretinden sağlamaktadır. Silahları arasında AK-47’ler, yerli yapım KA tüfekleri ve bazı topçu silahları bulunmaktadır. Karargâhı, Çin sınırına yakın olan Laiza kentindedir.
2009 yılında KIA’nın yaklaşık 4.000 aktif askeri olduğu tahmin edilmiştir. Bu askerler beş tugay ve bir mobil tugay halinde örgütlenmiştir. 2010 yılında bu sayının 16.000 düzenli asker ve 10.000 yedek askere ulaştığı belirtilmiştir. 2012 yılında ise yaklaşık 8.000 asker olduğu ifade edilmiştir. KIA üyelerinin çoğu silahlı militanlardır.
Kachin Bağımsızlık Ordusu’nun (KIA) Tarihi (1948 – Günümüz)
Kachin Bağımsızlık Ordusu’nun (KIA) temelleri, 1948’de Myanmar’ın (o zamanki adıyla Burma) bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede hızla yükselen etnik çatışmalar döneminde atıldı. 1949’da, Kachin etnik grubuna mensup bir ordu subayı olan Naw Seng, hükümet kuvvetlerinden ayrılarak Karen isyanına katıldı. Onun ardından Zau Seng gibi genç Kachinler de yeraltına inerek silahlı örgütlenme sürecine katıldılar. Bu dönemde Çin’e kaçışlar, Karen isyancılarla iş birlikleri ve küçük çaplı sabotajlar ile silahlı direnişin altyapısı hazırlandı.
1960 yılında, Zau Seng, kardeşi Zau Tu ve Lama La Ring tarafından Kachin Bağımsızlık Örgütü (KIO) kuruldu. Aynı yıl, sadece 27 kişilik bir silahlı grup oluşturarak harekete geçtiler. 1961 yılında ise KIO’nun silahlı kanadı olan Kachin Bağımsızlık Ordusu (KIA) resmen kuruldu ve ilk askeri üsler Shan Eyaleti’nde inşa edildi. Başlangıçta küçük bir birlik olarak kurulan KIA, kısa sürede büyüyerek köylerden destek topladı, yeni savaşçılar kazandı ve çeşitli silahlı saldırılarla Myanmar ordusuna (Tatmadaw) karşı eylemlere başladı. Aynı yıl Budizm’in devlet dini ilan edilmesi ve federal hakların kısıtlanması, Kachinler başta olmak üzere Hristiyan ve diğer etnik gruplarda rahatsızlık yarattı. Bu gelişmeler, KIA’ya kitlesel destek sağladı ve örgüt hızla büyümeye başladı.
1963 yılında hükümet ile barış görüşmeleri başlatıldı. Ancak KIA, görüşmeler sırasında otonomi ve kendi kaderini tayin hakkı gibi taleplerde bulundu. Bu talepler reddedilince görüşmeler başarısız oldu. Bu dönemde KIA’nın sayısı 20.000’e yaklaştı ve kontrol ettikleri bölgeleri genişlettiler. KIA, jade (yeşim taşı), altın ve kereste ticaretiyle ekonomik gelir elde ederken, Çin sınırına yakın bölgelerde üsler kurdu.
1964-1965 yıllarında örgüt, iki büyük tugaya ayrıldı. Birinci Tugay Zau Seng tarafından yönetilirken, ikinci tugay Zau Tu’nun liderliğinde faaliyet gösterdi. Bu dönemde KIA, Çin’den ve Myanmar Komünist Partisi’nden (CPB) sınırlı askeri destek almaya başladı. Ancak bu destek, zamanla siyasi gerginliklere yol açtı. Çünkü KIA’nın yapısı, etnik kimlik ve Hristiyan inancı temelinde kuruluydu; komünist ideolojiye mesafeli duruyordu. Bu nedenle 1968’de, bazı etnik gruplar (Maru, Lachid gibi) KIA’dan ayrılarak CPB’ye katıldı. Zamanla CPB ve KIA arasında silahlı çatışmalar yaşanmaya başladı. Bu da KIA’nın içindeki birliği zayıflattı.
1970’li yılların başında, KIA hem CPB hem de Myanmar ordusuyla savaşıyordu. Aynı zamanda Hindistan’dan gelen Naga ve Mizo isyancılarına eğitim ve silah desteği vererek bölgesel bir direniş ağı kurmaya çalıştı. Ancak liderlik içinde sorunlar baş gösterdi. Zau Seng, Zau Tu ve Pungshwi Zau Seng gibi üst düzey komutanlar, mali kaynakları kötüye kullanmakla ve disiplinsizlikle suçlandı. Bu liderler, 1975 yılında kendi komutanlarından biri olan Seng Tu tarafından sınır bölgesindeki bir kampta infaz edildi. Bu olay, KIA içinde büyük bir kırılma yarattı.
1976 yılında liderliğe Maran Brang Seng geçti. Yeni lider, örgütü yeniden yapılandırmaya ve ideolojik olarak sol eğilimli gruplarla yakınlaşmaya başladı. Bu yıllarda KIA, uluslararası bağlantılarını da artırdı. Özellikle Hindistan sınırındaki Naga ve Mizo isyancılarına verdiği destek dikkat çekiciydi. Aynı zamanda Tayland sınırında ticaret ve kaçakçılık faaliyetleriyle ekonomik gelir sağlandı. KIA’nın dış ilişkileri, sadece komşu etnik gruplarla değil, bazı bölgesel siyasi hareketlerle de bağlantılıydı. Çin, Tayland ve Hindistan’dan zaman zaman lojistik destek aldığı da biliniyor.
1989 yılında KIA’dan ayrılan Zahkung Ting Ying liderliğinde yeni bir grup olan Yeni Demokratik Ordu – Kachin (NDA-K) kuruldu ve Çin destekli CPB’ye bağlandı. Bu ayrılık, Kachin içindeki politik ve ideolojik farklılıkların somut bir sonucuydu.
1994 yılında Myanmar ordusu ile KIA arasında bir ateşkes anlaşması imzalandı. Bu ateşkes, KIA’ya askerî akademi kurma, eğitim programları başlatma ve ekonomisini geliştirme imkânı tanıdı. Ancak KIA silah bırakmadı ve bölgesel kontrolünü sürdürdü. Bu dönemde Myanmar devleti, KIO ile ekonomik iş birliği yaparak, yeşim taşı ve doğal kaynaklara erişim sağladı.
2010 yılına gelindiğinde Myanmar’daki askeri yönetim, KIA dâhil tüm etnik silahlı grupların ya silah bırakmasını ya da “sınır muhafız gücü”ne dönüşmesini talep etti. KIA bu talebi reddetti. KIA lideri General Gunhtang, 1947 Panglong Anlaşması’nda belirtilen etnik haklar verilmeden silah bırakmayacaklarını açıkladı. Bu restleşme, 2011’de tekrar savaşın patlak vermesine yol açtı.
2011’den sonra KIA ile Myanmar ordusu arasında tekrar şiddetli çatışmalar başladı. Bu savaşın önemli nedenlerinden biri, Çin destekli Myitsone Barajı projesi nedeniyle birçok Kachin köyünün sular altında kalacak olmasıydı. 2011 sonrası çatışmalar sonucunda yaklaşık 100.000 kişi yerinden edildi. Aynı zamanda, KIA’nın bazı etnik gruplara yönelik zorunlu asker alma uygulamaları, iç çatışmalara yol açtı. Özellikle Lisu ve Shan halkı, KIA’yı ayrımcılık, zorla silah altına alma ve insan hakları ihlalleriyle suçladı.
2019 yılında Myitkyina’da binlerce kişi, KIA tarafından öldürüldüğü iddia edilen Lisu siviller için protesto düzenledi. Bu olaylar, Kachin toplumu içindeki etnik gerilimleri daha görünür hâle getirdi. Lisu halkı, KIA ve KIO’yu Jinghpaw merkezli ayrımcılıkla suçladı.
2021 yılında Myanmar’da ordu darbe yaptıktan sonra ülke genelinde iç savaş yeniden tırmandı. Bu süreçte KIA, aktivitesini önemli ölçüde artırdı. Çeşitli bölgelerde Myanmar ordusuna ait en az 10 askeri üssü ele geçirdi. 2021’den itibaren KIA, Myanmar’daki iç savaşta etkili bir aktör hâline geldi ve etnik direnişin önemli bir parçası olarak konumunu güçlendirdi.
