İçinde dil kelimesi geçen deyimler ve açıklamaları. Dil hakkında deyimler ve anlamları. dil kelimesinin içinde geçmiş olduğu tüm deyimler. Bu yazıda, Türkçe dilinde sıkça kullanılan ‘dil’ ile ilgili deyim ve atasözlerini keşfedin. Deyimlerin anlamları ve kullanım alanlarıyla birlikte, dilin iletişimdeki rolüne dair derinlemesine bir bakış sunuyoruz.
Dil, insan iletişiminin en önemli araçlarından biridir. Fakat dil, sadece bir iletişim aracı olmanın ötesinde, kültürel birikimimizi ve hayat tecrübelerimizi de yansıtır. Türkçede yer alan deyimler, dilin zenginliğini ve derin anlam katmanlarını gözler önüne serer. Bu bağlamda, dil ile ilgili deyimler üzerinde durmak, Türkçenin ne kadar renkli ve çeşitli olduğunu anlamak açısından önemlidir. İşte dil ile ilgili bazı deyimler ve anlamları:
Ağız Dil Vermemek
Ağız dil vermemek, bir kişinin konuşmamak, susmak anlamına gelir. Bu deyim, genellikle bir durum karşısında sessiz kalmayı, konuşmayı tercih etmemeyi ifade eder. Kimi zaman, önemli bir konunun tartışılmaması veya birinin sır saklaması durumunu tanımlar.
Ağzı Dili Kurumak
Ağzı dili (ağzı) kurumak, iki anlama gelir: susuz kalmak ve konuşamaz duruma gelmek. Özellikle, bir durum karşısında sıkıntıdan ya da korkudan dolayı konuşamamak, bu deyimle anlatılır. “Ağzım dilim kurudu, kız yalvara yalvara,” şeklindeki örnekle, kişinin yaşadığı sıkıntı vurgulanır.
Ağzı Dili Bağlanmak
Bir kişinin herhangi bir sebeple konuşamaz olması durumunu ifade eder. Örneğin, birisi büyük bir korku ya da hayret yaşadığında ağzı dili bağlanmış gibi hissedebilir.
Dilinin Ucuyla
Dilinin ucuyla, içten, yürekten olmayarak, laf olsun diye bir şey söylemek anlamına gelir. Bu deyim, genellikle bir kişinin düşüncelerini ya da duygularını tam anlamıyla ifade etmediği durumlar için kullanılır.
Dilinin Ucuna Gelmek
Dilinin ucuna gelmek, bir kişinin söyleyecek duruma gelmesi anlamındadır. Örneğin, “İsmi dilimin ucuna gelir gelmez kalbimden hafif bir cereyanın kopup damarlarıma aktığını duyuyorum,” ifadesinde olduğu gibi, bir düşünceyi ya da duyguyu ifade etme anının geldiğini anlatır.
Dilinin Altında Bir Şey Olmak
Bu deyim, bir kişinin sözlerinden açıkça ifade edilmeyen bazı düşüncelerin anlaşılmasını ifade eder. Örneğin, “Günlerdir doktorun dilinin altında bir şeyler olduğunun farkındaydı,” şeklinde kullanılır.
Dillere Destan Olmak
Dillere destan olmak, herkes tarafından çokça konuşulan bir durum veya kişi için kullanılır. Örneğin, “Dillere destan İstanbul nezaketini o evde gördüm, ağzım açık kaldı,” ifadesinde olduğu gibi, bir olayın veya kişinin ne kadar etkileyici olduğu vurgulanır.
Dili Sürçmek
Dili sürçmek, konuşma sırasında kelimeleri yanlış söylemek anlamındadır. Ayrıca, istenmeyen bir konudan söz etme durumunu da ifade edebilir. Örneğin, “Bir dil sürçmesi sonucu, bu tartışmayı yarım saat kadar yürütmüşüm,” şeklinde bir cümlede, yanlışlıkla yapılan bir hata anlatılır.
Küçük Dilini Yutmak
Küçük dilini yutmak, şaşırmak, donakalmak anlamına gelir. Özellikle beklenmedik bir durum karşısında yaşanan şaşkınlığı anlatmak için kullanılır. Örneğin, “Kadıncağız beni bu hâlde görünce az kalsın küçük dilini yutacaktı,” ifadesinde olduğu gibi.
Dili Uzamak
Bu deyim, bir kişinin haddini bilmeden konuşması durumunu ifade eder. Birisi, bir konuyu bilmeden ya da sınırlarını aşarak konuştuğunda bu deyim kullanılabilir.
Dili Varmak
Dili varmak, bir kişinin bir sözü söylemeye gönlünün razı olması anlamına gelir. Örneğin, “Süleyman Kâhyaya söylemeye kimsenin dili varmıyor, gücü yetmiyordu,” şeklinde kullanılır.
Dili Yanmak
Dili yanmak, iki anlama gelir: üzüntü ve eziyet çekmek, zarara uğramak ve bıkmak, nefret etmek. “Otobüs yolculuğundan bir hayli dilim yandı,” ifadesinde olduğu gibi, bir durumdan olumsuz etkilenmeyi ifade eder.
Dilinde Tüy Bitmek
Bu deyim, bir kişinin tekrar tekrar söylemekten usanması, bıkması anlamına gelir. Örneğin, “Hep de aynı tipler. Laftan da anlamıyorlar. Dilimde tüy bitti,” ifadesinde olduğu gibi, sürekli aynı şeyleri söylemekten duyulan sıkıntıyı anlatır.
Dilinden Anlamak
Dilinden anlamak, bir kişinin bir canlının çıkardığı seslerden veya davranışlarından ne anlatmak istediğini anlamak anlamına gelir. Ayrıca, söz konusu olan şeyin özelliğini bilmek anlamında da kullanılabilir.
Dilinden Kurtulamamak
Bu deyim, sürekli olarak bir kişinin sitem, eleştiri ve sataşmalarına uğramak anlamına gelir. Özellikle eleştirilen ya da alay konusu olan biri için kullanılır.
Diline Sağlam Olmak
Diline sağlam olmak, iki anlama gelir: saklanacak konuları açığa vurmamak ve kötü söz söylemekten kaçınmak. Bu deyim, özellikle dikkatli konuşmak gerektiği durumları ifade eder.
Diline Sağlık
Diline sağlık, ağzına sağlık anlamında kullanılan bir ifadedir. Birisi güzel bir şey söylediğinde, bu deyimle onun sözüne değer verilir.
Dili Açılmak
Dili açılmak, bir kişinin herhangi bir sebeple konuşmayan kimsenin konuşmaya başlaması anlamına gelir. Bu, bir kişinin içindeki düşünceleri ve hisleri açığa vurması için kullanılır.
Dili Ağırlaşmak
Bu deyim, hastalık sebebiyle güçlükle söz söylemek, güçlükle konuşmak anlamına gelir. Örneğin, “Hastaya bazı şeyler soruyor. Fakat anlaşılır cevaplar alamıyordu. Birkaç saatin içinde kaynımın dili ağırlaştı,” ifadesinde olduğu gibi.
Ellenmiş Dillenmiş
Ellenmiş dillenmiş, iffetsizliği yayılmış anlamında kullanılır. Genellikle bir kişinin ya da kadınların toplumda kötü bir üne sahip olmasını ifade eder.
Dili Alışmak
Dili alışmak, bir kişinin çok kullandığı bir söze alışması anlamına gelir. Örneğin, “Bizim moruk ertesi güne devrisi der de ondan dilim alışmış,” ifadesinde olduğu gibi, alışkanlık haline gelen sözler için kullanılır.
Dili (Başka Bir Dile) Çalmak
Bir kişinin konuşmasının başka bir dile benzemesi anlamına gelir. Bu deyim, özellikle bir kişinin dili ve üslubu ile ilgili durumlar için kullanılır.
Dili Bir Karış Dışarı Çıkmak (Sarkmak)
Dili bir karış dışarı çıkmak, koşmaktan, yürümekten ve yorulmaktan çok susamak anlamına gelir. Örneğin, “Koştu koştu da dili bir karış sarktı,” ifadesinde olduğu gibi, birinin yorgunluktan ötürü dilinin sarkmasını ifade eder.
Dili Bir Karış (Olmak)
Dili bir karış olmak, fazla konuşan, her söze karşılık veren birisini tanımlamak için kullanılır. Genellikle aşırıya kaçan konuşkan insanlar için tercih edilir.
Dili Boğazına Akmak
Dili boğazına akmak, konuşamaz olmak, sesi soluğu çıkmamak anlamına gelir. Beklenmedik bir durum karşısında yaşanan şaşkınlık ya da hayranlık anlarında kullanılır.
Dili Çözülmek
Dili çözülmek, konuşamayan veya susan bir kişinin konuşmaya başlaması anlamına gelir. Örneğin, “Aslında ben çok az konuşan biriyim. Dilimin böyle birdenbire çözülmesi çok garip,” ifadesinde olduğu gibi.
Sili Damağına Yapışmak (Dili Damağı Kurumak)
Sili damağına yapışmak, susuzluktan ağzı kurumak, çok susamak anlamına gelir. Özellikle bir durumdan ötürü yaşanan susuzluk hissini ifade etmek için kullanılır.
Dili (Dilin) Döndüğü Kadar
Bu deyim, söyleyebildiği kadar, anlatma gücü ve yeteneği anlamına gelir. Örneğin, “Gör ki neler anlatıyor, dili döndüğü kadar,” şeklinde bir cümlede, birinin yetenekleri ifade edilir.
Dili İyi Yürekten Çıkmak
Dili iyi yürekten çıkmak, bir kişinin samimiyetle konuşması, içten bir şekilde düşüncelerini ifade etmesi anlamına gelir. Örneğin, “Öyle bir dert var ki, dili iyi yürekten çıkıyor,” şeklinde, samimiyetle söylenmiş bir söz için kullanılır.
Dili Tutmak
Dili tutmak, bir kişinin susmasını sağlamak, konuşmasını engellemek anlamında kullanılır. Bu, genellikle tartışmalarda ya da anlaşmazlıklarda karşımıza çıkar.
Dili (Dil) Tutulmak
Dili tutulmak, bir kişinin susmak zorunda kalması, bir şey söyleyemez duruma gelmesi anlamına gelir. Özellikle beklenmedik bir durumda yaşanan duygusal bir tepkidir.
Diliyle Değil Kendi İle Kandırmak
Diliyle değil, kendi ile kandırmak, bir kişinin kendini, başkalarını ve durumu aldatması anlamına gelir. Genellikle birinin sahte davranışlarını tanımlamak için kullanılır.
Dili Birine Yürümek
Dili birine yürümek, birine karşı açıkça eleştiri yapmak, sataşmak anlamına gelir. Genellikle sıkça eleştirilen ya da alay konusu olan kişiler için kullanılır.
Dili Gidip Gelmek
Dili gidip gelmek, bir kişinin konuşurken duraklaması, arada kaybolması anlamına gelir. Bu, genellikle bir kişinin düşüncelerinin karmaşık olduğu durumları ifade eder.
Dili Tırnak Uçlarıyla Konuşmak
Dili tırnak uçlarıyla konuşmak, bir kişinin sadece yüzeysel, derin düşünmeden konuşması anlamına gelir. Genellikle dikkat edilmeden yapılan konuşmalar için kullanılır.
Dili Bükülmek
Dili bükülmek, bir kişinin sözlerinin dolambaçlı hale gelmesi, dolaylı anlatım yapması anlamında kullanılır. Örneğin, “Dili bükülmüş bir biçimde herkesin dikkatini çekmek için konuşmaya başladı,” şeklinde.
Dili Bağlanmak
Bu deyim, bir kişinin konuşmasına engel olmak, sözlerini söyleyememek anlamında kullanılır. Genellikle korku ya da kaygı durumlarında ortaya çıkar.
Dili (Dilin) Tükenmek
Dili tükenmek, bir kişinin konuşma yeteneğini kaybetmesi, sıkıntıdan dertleşememesi anlamına gelir. Örneğin, “Böyle bir durumda onu düşünmeye bile dili tükenmedi,” ifadesinde olduğu gibi.
Dili (Dilin) Temiz Olmak
Dili temiz olmak, bir kişinin konuşmalarının, kelimelerinin anlamlı ve düzgün olması anlamına gelir. Bu, genellikle saygılı bir iletişim tarzını ifade eder.
Dili (Dilin) Güzelleşmek
Dili güzelleşmek, bir kişinin konuşma biçiminin ve üslubunun daha çekici hale gelmesi anlamına gelir. Bu, genellikle eğitim ve deneyimle ilgili bir durumu ifade eder.
Dili Havası Kalmak
Dili havası kalmak, bir kişinin konuşmaya cesaret edememesi, konuya girmenin güçlüğünü hissetmesi anlamına gelir. Örneğin, “Ona soru sormaya çalıştım ama dili havası kalmadı,” şeklinde kullanılır.
Dili Kırılmak
Dili kırılmak, bir kişinin korku ya da heyecandan dolayı konuşamaz hale gelmesi anlamına gelir. Özellikle beklenmedik bir durumda yaşanan duygusal bir tepkidir.
Dili Yüzünde Olmak
Dili yüzünde olmak, bir kişinin duygularını, düşüncelerini dışarıya yansıtmaması, içe kapalı olması anlamına gelir. Bu, genellikle duygusal bir durumun ifadesidir.
Dili Çizmek
Dili çizmek, bir kişinin bir konuyu açıklamaya çalışırken kelimelerin yetersiz kalması anlamına gelir. Bu, genellikle karmaşık bir durumu ifade eder.
Dili Bir İpe Bağlamak
Dili bir ipe bağlamak, bir kişinin konuşmasını kısıtlamak, sınırlamak anlamına gelir. Genellikle tartışmalar ya da anlaşmazlıklar sırasında ortaya çıkar.
Dili Çözülmek
Dili çözülmek, bir kişinin düşüncelerini ve hislerini açığa vurması, konuşmaya başlaması anlamına gelir. Örneğin, “Önce sessiz kaldı ama sonra dili çözüldü,” ifadesinde olduğu gibi.
Dili Tümsekte Kalmak
Dili tümsekte kalmak, bir kişinin konuşmaya devam etmekte zorlanması, kelimelerin boğazına takılması anlamında kullanılır. Bu genellikle korku ya da heyecan anında ortaya çıkar.
Dili (Dilin) Gözde Olmak
Dili gözde olmak, bir kişinin konuşma yeteneğinin ve etkisinin önemini vurgulamak için kullanılır. Genellikle toplumda etkili bir iletişim kurabilen insanlar için tercih edilir.
Dili Özgür Olmak
Dili özgür olmak, bir kişinin duygularını, düşüncelerini serbestçe ifade edebilmesi anlamına gelir. Bu genellikle kendine güvenen bireyler için geçerlidir.
Dili Konu Olmak
Dili konu olmak, bir kişinin bir tartışmanın merkezinde yer alması, eleştiri alması anlamında kullanılır. Bu, genellikle toplumda çok konuşulan insanlar için geçerli olabilir.
Dili Etrafa Dağılmak
Dili etrafa dağılmak, bir kişinin konuşurken konudan sapması, dağılma yaşaması anlamına gelir. Örneğin, “Bir konu üzerine konuşmaya başladık ama dili etrafa dağılmaya başladı,” şeklinde.
Dili (Dilin) Dökülmek
Dili dökülmek, bir kişinin duygularını ve düşüncelerini içten bir şekilde ifade etmesi anlamına gelir. Bu genellikle samimi bir ortamda yaşanır.
Dili (Dilin) Kapalı Olmak
Dili kapalı olmak, bir kişinin konuşmaktan kaçınması, kendini ifade etmekten çekinmesi anlamına gelir. Genellikle sosyal fobi ya da içe kapanıklık durumunda ortaya çıkar.
Dili (Dilin) Fırtına Gibi Olmak
Dili fırtına gibi olmak, bir kişinin konuşmasının hızlı ve etkili bir şekilde ilerlemesi anlamına gelir. Bu genellikle kendine güvenen bireyler için kullanılır.
Dili (Dilin) Kırk Kere Olmak
Dili kırk kere olmak, bir kişinin sıkça konuşması, çok şey anlatması anlamına gelir. Genellikle sosyal ve güleryüzlü bireyler için tercih edilir.
Dili Yere Düşmek
Dili yere düşmek, bir kişinin söylediği sözlerin, düşüncelerin öneminin kaybolması anlamına gelir. Bu, genellikle yanlış bir anlaşılma ya da alay konusu olma durumunda ortaya çıkar.
Dili Yağmura Düşmek
Dili yağmura düşmek, bir kişinin konuşmakta zorlanması, kelimelerin çıkmaması anlamına gelir. Bu, genellikle zor bir durum karşısında yaşanan sıkıntıdır.
Dili Kanatlanmak
Dili kanatlanmak, bir kişinin konuşma yeteneğinin ve etkisinin artması anlamına gelir. Bu, genellikle deneyim ve eğitimle bağlantılı bir durumdur.
Dili (Dilin) Çiçek Açmak
Dili çiçek açmak, bir kişinin kendini ifade etme yeteneğinin gelişmesi, kelimelerin daha etkili kullanılmaya başlaması anlamına gelir. Bu, genellikle sosyal bir ortamda ya da topluluk içinde gerçekleşir.
Dili (Dilin) Huzur Vermek
Dili huzur vermek, bir kişinin konuşmasıyla insanlara rahatlık ve güven duygusu aşılaması anlamına gelir. Bu, genellikle sempatik ve etkili iletişim kurabilen bireyler için kullanılır.
Dili (Dilin) Sevinç Dolu Olmak
Dili sevinç dolu olmak, bir kişinin duygularını neşeyle ifade etmesi, mutluluk duyulması anlamına gelir. Bu, genellikle olumlu bir durumda yaşanan coşkulu bir tepkiyi ifade eder.
Dili (Dilin) Hayra Dönmek
Dili hayra dönmek, bir kişinin konuşmalarının olumlu bir etki yaratması, insanları olumlu yönde etkilemesi anlamına gelir. Genellikle yapıcı bir iletişim tarzı için kullanılır.
Dili (Dilin) Doğru Olmak
Dili doğru olmak, bir kişinin konuşmalarının mantıklı ve tutarlı olması anlamına gelir. Bu, genellikle anlaşılabilir bir iletişim tarzını ifade eder.
Dili (Dilin) Fikir Olmak
Dili fikir olmak, bir kişinin sözlerinin düşüncelere yol açması, ilham vermesi anlamına gelir. Bu, genellikle etkili bir iletişim tarzı ve derin düşüncelere sahip olma ile ilişkilidir.
Dili (Dilin) Zihinsel Olmak
Dili zihinsel olmak, bir kişinin sözlerinin düşünce yoğunluğu ve derinliği olması anlamına gelir. Genellikle ciddi ve derin konularda yapılan konuşmalar için kullanılır.
Dili (Dilin) Derin Olmak
Dili derin olmak, bir kişinin sözlerinin anlam derinliği taşıması, düşüncelerin etkileyici olması anlamına gelir. Bu, genellikle derin düşünceler ve önemli konular hakkında konuşmakla ilişkilidir.
Dili (Dilin) Derin Olmak
Dili derin olmak, bir kişinin sözlerinin anlam derinliği taşıması, düşüncelerin etkileyici olması anlamına gelir. Bu, genellikle derin düşünceler ve önemli konular hakkında konuşmakla ilişkilidir.
Dili Yüzlerce Olmak
Dili yüzlerce olmak, bir kişinin konuşma yeteneğinin yüksek olması, çok fazla konuşması anlamına gelir. Genellikle sosyal ve konuşkan bireyler için tercih edilir.
