Deniz Gezmiş Kimdir ve ne yapmıştır? Deniz Gezmiş’in hayatı, biyografisi, son sözleri, asılması, neden idam edildi? Deniz Gezmiş hakkında bilgi.
Deniz Gezmiş, 1960’lı yılların sonlarında ve 1970’lerin başlarında Türkiye’de devrimci gençlik hareketinin en önemli figürlerinden biri olarak ortaya çıktı. Halkın bağımsızlığı, emperyalizme karşı mücadele ve sosyalizm idealleri doğrultusunda hareket eden Gezmiş, kısa ama etkileyici yaşamı boyunca Türkiye’de sol düşüncenin önemli temsilcilerinden biri oldu.
Bu yazıda Deniz Gezmiş’in yaşamı, mücadelesi, politik duruşu ve idamına giden süreç detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Aynı zamanda onun idealleri, etkileri ve günümüzdeki yansımaları da alt başlıklar halinde incelenecektir.
1. Deniz Gezmiş’in Çocukluğu ve Gençliği
Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947’de Ankara’nın Ayaş ilçesinde doğdu. Babası Cemil Gezmiş, annesi ise Mukaddes Gezmiş’tir. Babası öğretmen olduğu için ailesi sık sık şehir değiştirdi ve Deniz Gezmiş de bu nedenle farklı okullarda eğitim aldı.
Liseyi İstanbul’da okuyan Gezmiş, genç yaşta sol ideolojiye ilgi duymaya başladı. 1965 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girdi. Üniversite yılları, onun politik bilincinin gelişmesinde kritik bir dönem oldu.
2. Deniz Gezmiş ve Devrimci Hareket
1960’ların ikinci yarısında, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de gençlik hareketleri yükselişe geçmişti. ABD emperyalizmine karşı gelişen tepkiler, Vietnam Savaşı’na karşı protestolar ve bağımsızlık talepleri, birçok genci radikalleştirdi.
Deniz Gezmiş, üniversite yıllarında Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı (TMGT) ve Türkiye İşçi Partisi (TİP) ile temas kurarak siyasi mücadeleye aktif olarak katıldı.
2.1. 6. Filo Protestoları ve İlk Gözaltı
1968 yılında ABD’nin 6. Filosu’nun İstanbul’a demirlemesi büyük tepki çekmişti. Deniz Gezmiş, bu protestolarda ön saflarda yer aldı ve 30 Ocak 1968’de gözaltına alındı. Ancak bir süre sonra serbest bırakıldı. Bu olay, onun adının daha geniş kitleler tarafından duyulmasını sağladı.
2.2. Devrimci Öğrenci Hareketinin Liderliği
Deniz Gezmiş, öğrenci hareketleri içinde öne çıkmaya başladı. 1968’de İstanbul Üniversitesi’nin işgal edilmesi ve öğrenci hakları için yapılan protestoların öncülerinden biri oldu. Aynı yıl içinde Devrimci Hukukçular Örgütü’nü kurdu.
3. Silahlı Mücadeleye Geçiş ve THKO’nun Kuruluşu
Deniz Gezmiş, üniversitelerdeki protestoların ve demokratik hak taleplerinin yeterli olmadığını düşünerek silahlı mücadeleye yöneldi. 1969’da Filistin’e giderek Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) kamplarında gerilla eğitimi aldı.
Döndüğünde, Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu (THKO) 1970 yılında Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan ile birlikte kurdu. THKO, Türkiye’de sosyalist bir devrim gerçekleştirmeyi hedefleyen silahlı bir örgüttü.
3.1. THKO’nun İlk Eylemleri
THKO, Türkiye’de birçok eyleme imza attı:
- 4 Mart 1971: THKO üyeleri, Ankara Emekli Sandığı’na ait bir aracı gasp etti.
- 11 Ocak 1971: THKO, İş Bankası Emek Şubesi’ni soydu.
- 4 Mart 1971: THKO, ABD askeri personeli kaçırarak onları Türkiye’den göndermek istedi.
Bu eylemler, hükümetin sert tepkisini çekti ve devrimci gençler hedef haline geldi.
4. Deniz Gezmiş’in Yakalanması ve Yargılanması
Deniz Gezmiş ve arkadaşları, 12 Mart 1971 askeri muhtırasından sonra yakalanmaları için aranmaya başlandı.
4.1. Sivas Gemerek’te Yakalanışı
12 Mart 1971’de askeri darbe yapıldı ve ülkede sıkıyönetim ilan edildi. Deniz Gezmiş ve arkadaşları, ordu tarafından yakalanmak için takibe alındı. 16 Mart 1971’de Sivas’ın Gemerek ilçesinde ağır silahlarla çatışmaya girdikten sonra yakalandılar.
4.2. Mahkeme Süreci ve İdam Kararı
Yakalanmalarının ardından Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan yargılanarak “anayasal düzeni zorla değiştirmeye teşebbüs” suçlamasıyla idam cezasına çarptırıldı.
6 Mayıs 1972 tarihinde, Ankara Merkez Kapalı Cezaevi’nde idam edildiler.
5. Deniz Gezmiş’in Son Sözleri
Deniz Gezmiş’in idam edilmeden önce söylediği şu sözler, onun devrimci ruhunu ve ideallerini yansıtır:
“Yaşasın tam bağımsız Türkiye! Yaşasın Marksizm-Leninizm’in zaferi! Yaşasın Türk ve Kürt halklarının kardeşliği! Kahrolsun emperyalizm! Yaşasın işçiler ve köylüler!”
6. Deniz Gezmiş’in Mirası ve Günümüzdeki Etkisi
Deniz Gezmiş, ölümünden sonra da devrimci mücadelenin sembolü olmaya devam etti. Onun mücadelesi ve idealleri, bugün birçok genç için ilham kaynağı olmaktadır.
- 6 Mayıs, her yıl onun anısına anma etkinlikleri ile geçmektedir.
- Sosyalist ve devrimci hareketler içinde Deniz Gezmiş’in adı sıkça anılmaktadır.
- Birçok şair, yazar ve sanatçı onun anısını yaşatmak için eserler üretmiştir.
Sonuç
Deniz Gezmiş, genç yaşta devrimci mücadeleye katılmış ve idealleri uğruna hayatını kaybetmiş bir figürdür. O, emperyalizme karşı bağımsızlık, halkın özgürlüğü ve eşitliği için mücadele eden bir devrimci olarak hafızalarda yer edinmiştir.
Bugün hâlâ Türkiye’de ve dünyada onun gibi düşünen ve mücadelesini sürdüren gençler bulunmaktadır. Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının mirası, tarih boyunca bağımsızlık ve adalet arayışındaki tüm halklar için bir ilham kaynağı olmaya devam edecektir.
