Arktika’ya yapılan ilk keşif gezilerinden Kuzey Kutbu’na uzanan zorlu yolculuklara kadar tarihin en cesur kâşiflerinin izini sürün. Pytheas’tan Peary’ye, balonla, gemiyle ve denizaltıyla yapılan unutulmaz keşifler bu yazıda!
İlk Keşifler ve Arktika’ya Doğru Atılan Adımlar
Arktika’ya yapılan ilk keşif gezilerinin çoğunun hedefi Kuzey Kutbu olmuştur. Bu zorlu bölge, yüzyıllar boyunca kâşiflerin ilgisini çekmiştir. Kuzey Kutup Çemberi’ne yaklaşan ilk gezginin M.Ö. 325 yılında Yunanlı Pytheas olduğu sanılmaktadır. Pytheas, Kuzey Avrupa’ya yaptığı keşif yolculuğunda Norveç’in kuzeyine kadar ulaşmıştır.
Aradan 1150 yıl geçtikten sonra, 825 yılında İrlandalı rahipler Thule adını verdikleri bir adayı keşfettiler. Bu adanın aslında günümüzde Kuzey Kutup Çemberi’ne çok yakın olan İzlanda olduğu anlaşılmıştır. Ardından İzlanda’ya yerleşen bu kaşifler, Grönland’ın keşfini de gerçekleştirmişlerdir. Bu, Arktika’ya atılan önemli adımlardan biri olmuştur. 10. yüzyılda İsveçli Kızıl Erik, Grönland’da ilk koloniyi kurmuştur.
16. ve 17. Yüzyılda Arktik Keşifler
1553 yılında İngiliz kaşifler Willoughby ve Chancellor, Beyazdeniz’e doğru bir keşif seferi düzenlediler. Bu seyahatten sonra Arktika çevresine yapılan seferler sıklaşmıştır.
1585-1587 yılları arasında İngiliz John Davis, Grönland ile Baffin Arazisi arasındaki Davis Boğazı’nı keşfetmiştir.
1590-1597 yılları arasında Hollandalı Willem Barents, Novaya Zemlya Adası ve Barents Denizi çevresinde keşiflerde bulunmuş ve adı bu denize verilmiştir.
17. yüzyılda Henry Hudson, 1607-1611 yılları arasında Hudson Körfezi ve Hudson Boğazı’nı keşfetmiş, William Baffin ise 1615’te Baffin Arazisi’nde keşifler yapmıştır.
Vitus Bering ve 18. Yüzyılın Önemli Keşfi
18. yüzyılın en önemli keşiflerinden biri 1728 yılında Danimarkalı Vitus Bering tarafından yapılmıştır. Bering Boğazı, bu keşif sırasında bulunmuştur ve kaşifin adıyla anılmıştır.
19. Yüzyıl: İlim Uğruna Yapılan Tehlikeli Keşifler
19. yüzyılda Arktika’ya yapılan keşifler büyük oranda bilimsel amaçlarla gerçekleştirilmiştir. Jeologlar, kutup bölgelerini inceleyerek Buz Çağı ve dünyanın jeolojik yapısı hakkında daha fazla bilgi edinmeyi hedeflemişlerdir.
Ancak bu seyahatlerin çoğu facia ile sonuçlanmıştır.
-
1845 yılında Sir John Franklin, 128 kişiyle birlikte “Erebus” ve “Terror” adlı gemilerle Kuzey-Batı Geçidi’ni aramak üzere yola çıktı. 1859’da kurtarma ekipleri yalnızca cesetlerine ulaşabildi.
-
1880 yılında bir Amerikan heyetinin 23 üyesinden 16’sı açlıktan hayatını kaybetti.
-
1897’de İsveçli Dr. Salmon Andree ve iki yardımcısı, balonla Kuzey Kutbu’na ulaşmaya çalıştılar, ancak balon düştü ve üçü de hayatını kaybetti. Bu olayın ayrıntıları ancak otuz yıl sonra ortaya çıkarılabildi.
Kuzey-Batı Geçidi’nin Geçilmesi
Bu dönemde bazı başarılı keşifler de olmuştur. İngiliz Robert McClure, 1850’de Franklin’i aramak üzere yola çıktı ve Kuzey-Batı Geçidi’ni geçmeyi başaran ilk kişi oldu. Gemisi buzlara saplandıktan sonra, mürettebatıyla birlikte Melville Adası’na yürüyerek ulaştı ve burada bulunan başka bir gemi sayesinde kurtuldular.
Kuzey-Doğu Geçidi’nin Aşılması
1878 yılında Norveçli kaşif Nordenskjöld, Kuzey-Doğu Geçidi’ni geçme amacıyla “Vega” adlı gemiyle yola çıktı ve 14 ay sonra Japonya’nın Yokohama limanına ulaştı.
Peary ve Nansen’in Büyük Yolculukları
Amerikalı Robert E. Peary, 1891-92 yıllarında yaptığı keşif sırasında Grönland’ın kuzeyinden dolaşarak buranın bir ada olduğunu ortaya çıkardı.
Norveçli Fridtjof Nansen, 1893’te “Fram” adlı gemiyle yola çıkarak Kara Denizi geçti ve 1895’te 85° 55′ paraleline kadar ulaştı. Daha sonra Kuzey Kutbu’na 400 km kadar yaklaşıp gemisine geri döndü. Bu keşif 1896’da tamamlandı.
20. Yüzyılda Kuzey Kutbu’nun Fethi
1903 yılında Norveçli Roald Amundsen, “Gjöa” gemisiyle Kuzey Kutbu’na seyahat etti. Amacı Kuzey Mıknatıs Kutbu’nu bulmaktı. Bu kutbun sabit olmadığını düşündüğü için 19 ay boyunca Amerika’nın kuzey kıyılarında araştırmalar yaptı.
1908 yılında Amerikalı Frederick A. Cook, Kuzey Kutbu’na vardığını iddia ettiyse de bu iddia güvenilir bulunmadı.
1909 yılında Amerikalı Robert E. Peary, yanında Matthew Henson ve dört Eskimo ile birlikte günde 10 saat yürüyerek 6 Nisan’da Kuzey Kutbu’na ulaştı. Peary, burada yaptığı ölçümlerle Kuzey Kutbu’nun yerini kesin olarak tespit etti.
Uçakla Yapılan İlk Keşifler
Kuzey Kutbu’na yapılan ilk uçak yolculuğu 1926 yılında Amerikalı Richard E. Byrd tarafından gerçekleştirildi. Byrd, uçakla kutba kadar gidip geri döndü.
1928 yılında Norveçli Roald Amundsen, Avustralyalı G. Hubert Wilkins ve İtalyan Umberto Nobile de uçakla kutba seyahat ettiler.
1937 yılında ise iki Rus araştırma heyeti, meteorolojik incelemeler yapmak üzere Kuzey Kutbu’na gitti.
Kuzey Kutbu’nun Altından İlk Geçiş
Kuzey Kutbu’na deniz ve hava yoluyla yapılan seyahatlerden sonra, sıra denizaltı ile geçişe geldi. Araştırmalar sonucunda, Kuzey Kutbu’nun kara değil, kalın buzlarla kaplı bir denizin üstünde olduğu anlaşıldı. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrası Arktika’nın askeri önemi büyük ölçüde arttı.
1958 yılında Amerika Birleşik Devletleri, ilk atom denizaltısı “Nautilus” ile Kuzey Kutbu’nun altından geçmeyi başardı.
-
“Nautilus”, Pasifik Okyanusu’ndan hareket etti
-
Bering Boğazı’nı geçtikten sonra denize daldı
-
132 metre derinlikte ilerleyerek, 3 Ağustos 1958’de Kuzey Kutbu’nun altından geçti
-
7 Ağustos’ta Grönland açıklarında yüzeye çıktı.
